تاثیر اقلیم بر معماری دزفول
دزفول با پیشینه تاریخی چندهزار ساله خود یکی از قدیمی ترین شهرهای استان خوزستان به شمار می رود و در شمال استان خوزستان در فاصله 160 کیلومتری اهواز قرار دارد.
شهر تاریخی دزفول روی تپه های طبیعی ساخته شده و دور تا دور این تپه هارا رودخانه دربرگرفته به همین دلیل دزفولی ها خانه های خود را در مجاورت هم و به صورت درهم تنیده ساخته اند، معماری دزفول ساختارشکنانه است و به معماری بی قید و بند نیز مشهور است.
بافت فشرده و درهم تنیده آن باعث شده تا معماران از گذشته در قید و بند ابعاد نباشند حتی در بافت تاریخی دزفول خانه هایی وجور دارد که بخشی از آن در خانه همسایه است.
دزفول شهر آجر:
دزفول در سال ۱۳۵۴ به عنوان نامزد برترین شهر آجری دنیا از سوی یونسکو انتخاب شد.
دلیل استفاده از آجر در ساخت بناهای دزفول:
مشکلات عمده ی مردم دزفول:
. آفتاب سوزان و گرمای زیاد و درجه حرارت بالا
. بهره مندی کم از درختان جنگلی
. شرایط سخت حمل و نقل چوب از مکان های دیگر
. عدم کاربرد سنگ به دلیل انتقال حرارت و ناهمگونی با اقلیم منطقه
راه حل:
. استفاده از رنگ روشن کاهگل در نمای بناها به عنوان باز تابنده نور خورشید برای کاهش گرما
. استفاده از دیوارها و بام های ضخیم با پوشش کاهگل جهت جلوگیری از نفوذ گرما و حرارت زیاد
. وجود کوچه های باریک و زیاد جهت بهره گیری از سایه برای کاهش حرارت
. استفاده از آجر در ساخت بناها به دلیل اینکه ضریب انقباض و انبساط آجر در برابر گرما و سرما به گونه ای است که از شکاف و ترک در بنا جلو گیری میکند
. آجردر قیاس با دیگر مصالح از قدرت ذخیره انرژی حرارتی بالایی برخوردار است
استفاده از شوادان در معماری دزفول:
یک زیرزمین عمیق که در عمق چندمتری زمین ساخته می شود و در جنوب غرب ایران در شهرهای دزفول و شوشتر به دلیل شرایط آب و هوایی گرم و مرطوبی که دارد مرسوم است.
این فضا در دل خاک توسط پوسته ضخیم زمین اطراف خود باعث می شود که گرمای محیط بیرون به راحتی به درون شوادان نفوذ نکند.
همچنین حفره هایی که در دیوارها و سقف شوادان ها وجود دارند که تا اتاق های خانه ادامه دارد و باعث می شود هوای خنک از دل زمین به درون اتاق ها منتقل شود.
استفاده از ساباط در معابر عمومی:
ساباط به معناي آسايش ميباشد.
ساباط محل سرپوشيده اي است که جهت ایجاد آسایش ساخته ميشود.
ساباط ها داراي چند عملکرد مختلف ميباشند:
1- ایجاد سایه
2- کاهش درجه حرارت و اعتدال آن
3- بازبودن ساباط باعث کوران جریان هوا می شود
4- تنوع در فضای یکنواخت گذر
تزیینات آجری خوون چینی در دزفول:
واژه خوون که یک نام گذاری در هنر معماری ایرانی است به نگاره های زینتی کاشی مانندی گفته شده که بر پیشانی بنا میساخته اند.
معنی لغوی خوون سرپناه باران گیر و باران گریز است.
خوون چینی نوعی آجرکاری تزیینی برجسته است که با استفاده از قطعات آجر با ضخامت یکسان و اندازه های مختلف بر سطح نمای ساختمان اجرا می شود.
نحوه اجرای تزیینات خوون چینی:
اجرای نقش های آجری خوون چینی به صورت دومرحله ای پس از اتمام جداره اصلی صورت می گیرد.
روند اجرای تزیینات بدین شکل است که سطح نما با یکی از سه ملات گچ و خاک ، گل و آهک،ماسه و آهک و خاک به طور یکنواخت آماده می گردد سپس چیدن اجزا نقش از مرکز قاب آغاز می شود.
به علت قرینه بودن طرح در خوون چینی با تکرار یک نقش از طرح، پوشاندن سطح کار تا حدوددی آسان می گردد.
استادکارباید میزان آجر کاربردی و سطح موردنیاز یک واحد از طرح را بر زمینه اصلی سنجیده و آن را به مساحت کل زمینه، تقسیم نماید تا میزان تکرار طرح مشخص شود، برای پرکردن فضای اضافه ی زمینه به عرض حاشیه ها افزوده می شده است.
